در گذشته شناخت گروه های سنی کودکان و نوجوانان٬ یک رده بندی خاص، برای تفکیک میان آثار مختلف در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود. بر پایهٔ این رده بندی، کلیهٔ کتاب هایی که در این سازمان برای کودکان به چاپ می رسید، بر اساس حجم کتاب و تعداد صفحات، میزان نقاشی ها، نوع مطلب، و معیارهایی از این قبیل، به شش گروه مختلف تفکیک می‌شد.
شش گروه بدین شرح است:
- گروه الف: سال های قبل از دبستان.
- گروه ب: سال های آغاز دبستان (کلاس های اول، دوم و سوم).
- گروه ج: سال های پایان دبستان (کلاس های چهارم، پنجم و ششم).
- گروه د: دورهٔ اول متوسطه (کلاس های هفتم، هشتم و نهم).
- گروه هـ: دورهٔ دوم متوسطه (کلاس های دهم، یازدهم و دوازدهم).
هر کتابی که کانون چاپ کند، رو و پشت جلدش نوشته شده متعلق به کدام گروه سنی است. بدین ترتیب، مربیان کانون حتی اگر خودشان هم کتاب را نخوانده باشند. می‌توانند به سادگی دریابند. که این کتاب ها هر یک برای چه مخاطبی مناسب است. مسئولان و برنامه ریزان کانون هم می توانند برآوردی از کار خویش به دست دهند که هر سال، برای هر گروه سنی، چه آثاری منتشر کرده. و چه نیازهایی را تأمین کرده اند.
این طبقه بندی بعدها توسط ناشران دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفت. و البته، گهگاه نیز نقد شد. در واقع منتقدین اعتقاد دارند، کودکان و نوجوانان کتاب ها را باید بر اساس سطح فکری و علمی خودشان انتخاب کنند.
دسته بندی جدید
در ساختار جدید، کمترین سن لازم برای مطالعه، پشت جلد کتاب ها درج شده. و سقفی برای هر گروه سنی تعیین نشده. بلکه فقط ابتدای آن اعلام شده است.
در پشت جلد کتاب های جدید کانون جدولی افقی طراحی شد. که هر خانه آن به یکی از رده بندی های سنی اختصاص دارد. و گروه سنی کتاب مورد نظر با رنگ سبز تعیین می‌شود.
در این رده بندی، همچنین نوبت انتشار کتاب ها نیز با طراحی ویژه‌ای روی جلد آثار جدید کانون درج شده است.
در هر حال، گروه بندی سنی موجود که با توجه به معیارهای تقسیم‌بندی روز اروپا و با توجه به ویژگی‌های شخصیتی کودک و نوجوان از نگاه روانشناسان، استخراج شده می‌تواند همچنان مرجعی برای خرید مناسب والدین باشد. در ادامه با توجه به ویژگی‌های شخصیتی کودکان و نوجوانان به معرفی و شناخت گروه های سنی خواهیم پرداخت.
در دسته‌بندی جدید شناخت گروه های سنی همچون ۰+ «نوزاد»، ۲+ «نوگام»، ۴+ «نوباوه»، ۷+ «نوخوان»، +۹ «نونهال»، ۱۲+ «نونگاه »، ۱۵+ «نوجوان» و «اولیای تربیتی، مربیان و پژوهشگران» نامگذاری شده است.
گروه سنی «الف»
از دید این تقسیم‌بندی گروه سنی «الف» به سال‌های پیش از دبستان اطلاق می‌شود. سال‌هایی که از آن به دوران خردسالی تعبیر می‌شود. و به گفته شهرام اقبال‌زاده دو دوره پیش از فراگیری زبان و پس از فراگیری زبان را دربرمی‌گیرد. در مرحله اول کودک با تصاویر ارتباط بهتری برقرار می‌کند. و در دوره دوم می‌توان از او انتظار درک روابط منطقی را در شکلی ساده داشت. در این دوره خردسال قوه تخیل قوی دارد اما توانایی درک حوادث پیچیده و روابط علی و معلولی را ندارد. و باید با بازی و تصاویر او را جذب کرد. برای این گروه سنی می‌توان به کتاب‌هایی چون «می‌می‌نی» و «انگشتی‌ها» اشاره کرد.
گروه سنی «ب»
این گروه سنی، سال‌های آغاز دبستان (اول، دوم و سوم) را شامل می‌شود. دوره ابتدای دبستان، زمانی است که کودک توانایی درک روابط علی و معلولی و مسائل منطقی ساده را دارد. زبان را فراگرفته و خط را می‌شناسد. و می‌تواند داستان‌های ساده درباره روابط بین انسا‌ن‌ها و مفاهیم تربیتی را درک کند. یکی دیگر از ویژگی‌های کودک گروه سنی «ب» توانایی یادگیری و قدرت حافظه اوست. که در نگارش و انتخاب کتاب می‌تواند مورد توجه باشد. یکی از کتاب‌های مناسب برای گروه سنی «ب» که تا حدودی قدرت تحلیل را به کودک می‌دهد، «پینوکیو» است.
گروه سنی «ج»
گروه سنی «ج» سال‌های پایانی دبستان را دربرمی‌گیرد. که سال‌های سوم، چهارم و پنجم است و تا پایان سن کودکی. کودک در این سن، دارای تفکر انتزاعی رشدیافته، توانایی درک بالا، توجه ویژه به علت، آماده فعالیت‌های گروهی است. و کتاب‌هایی که تفکر انتزاعی او درباره مفاهیمی چون محبت، همدردی، نوع‌دوستی، بخشش و … را رشد می‌دهد بسیار مناسب خواهد بود. از سویی کتاب‌هایی که کودک را در اجتماع و درگیر روابط میان‌فردی کند نیز آثار مناسبی برای مطالعه دوران پایان کودکی است. که از این میان می‌توان به «شازده کوچولو» اشاره کرد.
گروه سنی «د»
دوره راهنمایی یا ابتدای نوجوانی. این دوره، با توجه به تغییرات جسمی، روحی و اجتماعی نوجوان، دوره بسیار حساسی است. در این دوران، آثاری که ویژگی‌های شخصیتی نوجوان چون کنجکاوی، پرسشگری و تجربه‌های جدید را منعکس می‌کنند، می‌توانند کتاب‌های مناسبی باشند. در این دوره داستان‌هایی که شخصیت اصلی‌شان نوجوانی پرشور، کنجکاو و شجاع است، مورد توجه نوجوانان قرار می‌گیرد که برای نمونه می‌توان از «اولیور توئیست» و «قصه‌های مجید» نام برد.
گروه سنی «ه»
گروه سنی «ه» سال‌های دبیرستان یا مرحله دوم نوجوانی است. در این دوران نوجوان ضمن روبه‌رو شدن با تغییرات بسیار جسمی و روحی، درگیر تنش‌های بسیاری برای یافتن شخصیت خود است. و در جریان این تنش‌ها، آثاری که الگوی مناسبی به او ارائه می‌دهند می‌توانند مورد توجه قرار گیرند. البته باید مراقب بود این آثار، شکل صریح الگودهی را نداشته و چون آثار مطرح جهانی؛ «اولیور تویست»، «بینوایان» و … ضمن تاکید بر مشکلات اجتماع که دیگر نوجوان درگیر آن است، کنجکاوی‌های او را نیز پاسخ دهند. در این دوران مفاهیمی چون ظلم، عدالت، احکام دینی، سرگذشت قهرمان‌های تاریخی و … می‌تواند مطالعه خوبی را برای نوجوانان به ارمغان آورد. برای مثال باید به کتاب «اشراف‌زاده قهرمان» و «قلعه کارپات‌ها» اشاره کرد.