زاد روز حکیم فردوسی توسی بهانه ای شد تا به این مناسبت به بیان زندگی این شخصیت ادبی گرانقدر بپردازیم. و کودکان و نوجوانان ایران زمین را با شاعر حماسی سرای ایرانی و شاهکار بی نظیر وی «شاهنامه» آشنا کنیم.
زاد روز حکیم فردوسی توسی را یکم بهمن ماه سال ۳۱۹ هجری شمسی دانسته اند. او در شهر باژ شهرستان توس از توابع خراسان به دنیا آمد. فردوسی در چندین قسمت از شاهنامه به سن و سال و موقعیت خودش اشاره کرده است. که این اشعار همچون کلیدی برای شاهنامه پژوهان بوده است. و بدین وسیله به زمان وقایع تاریخی زیادی دست یافته اند.
دوران کودکی و جوانی فردوسی
درباره دوران کودکی و جوانی او نه خود شاعر سخنی گفته. و نه در منابع کهن جز افسانه و خیال‌بافی چیزی به چشم می‌خورد. با این حال با دقت در ساختار زبانی و بافت تاریخی – فرهنگی شاهنامه می‌توان دریافت. که او در دوران پرورش و رشد خویش از راه مطالعه سروده‌ها و نوشتارهای پیشینیان سرمایهٔ کلانی اندوخته. که بعدها سرمایه او در سرودن شاهنامه شده است. همچنین از شاهنامه این گونه برداشت کرده‌اند٬ که فردوسی با زبان عربی و دیوان های شاعران عرب و نیز با زبان پهلوی آشنا بوده است. آغاز زندگی فردوسی همزمان با نوعی انقلاب ادبی در میان ایرانیان بود. که از قرن سوم هجری آغاز شده و دنباله و اوج آن به قرن چهارم رسید. و جرقه این انقلاب ادبی از خراسان و سرزمین‌های فرارود بود. در طول همین دو قرن٬ شمار چشمگیری از سرایندگان و نویسندگان پدید آمدند. و با آفرینش ادبی خود زبان پارسی دری را که توانسته بود در برابر زبان عربی پایدار بماند، توانی روزافزون بخشیدند. فردوسی از همان روزگار کودکی شاهد کوشش‌های مردم پیرامونش برای پاسداری ارزش‌های دیرینه بود. و خود نیز در چنان زمانه و زمینه‌ای پا به پای رشد جسمی به فرهیختگی رسید. و رهرو سخت‌گام همان راه شد.
کودکی و جوانی فردوسی در زمان سامانیان سپری شد. شاهان سامانی از دوستداران ادب فارسی بودند. شاهنامه پژوهان معتقدند که فردوسی از روزگار جوانی به سرودن شاهنامه پرداخته است. از میان داستان‌هایی که گمان می‌رود. در زمان جوانی وی گفته شده باشد می‌توان داستان‌های بیژن و منیژه، رستم و اسفندیار، رستم و سهراب، داستان اکوان دیو، و داستان سیاوش را نام برد.