(۱) شاهنامه فردوسی تنها اثری است که به طور قطع حکیم ابوالقاسم فردوسی سروده است. البته همان گونه که خود فردوسی بیان می کند، هزار بیت از شاهنامه را شاعری به نام «دقیقی» سروده. و حکیم فردوسی این ابیات را همان‌گونه که بوده، در شاهنامه خودش آورده است.
آثار ادبی دیگری از جمله چند قطعه، رباعی، قصیده و غزل نیز به وی نسبت داده شده، اگر چه محققان ادبی در خصوص اینکه آیا این آثار واقعا متعلق به فردوسی هستند، شک و تردید بسیاری دارند.
نامگذاری (۱) شاهنامه فردوسی
آیا می دانستید که چگونه شاهکار فردوسی، شاهنامه نام گرفت؟ فردوسی از اثر جاوید خود چندین بار با نام های «نامه»، «نامه باستان»، «نامه خسروان» و «نامه شهریار» یاد کرده، اما در هیج جایی به جز یک بیت از نام «شاهنامه» اسمی نبرده است. اما همه آثاری که در آن دوره به نظم و نثر سروده می شدند و داستان پادشاهی ایران از «کیومرث» تا «یزدگرد» را روایت می کردند، بیشتر «شاهنامه» خوانده می شدند. یکی از دلایل دیگری که اثر فردوسی به عنوان «شاهنامه» شناخته می شود، نام کتابی است که فردوسی در سرایش کتاب شعرش از آن بهره بود. اسم منبع فردوسی «شاهنامه ابومنصوری» بود.
گذشته از همه این ها، منابع بعد از فردوسی، از اثر این شاعر حماسه سرای ایرانی با عنوان «شاهنامه» یاد کردند.
فردوسی هر آنچه از مال دنیا داشت هزینه کرد تا نام ایران و ایرانی را سرافزار نگه دارد. او بسیار رنج ها کشید. تا این امر میسر گردید. گر چه هیچ کس قدر تلاش های بی شائبه اش را ندانست. او قصد داشت تا اثری جاودان به نام شاهنامه از خود به جای بگذارد و مانند ستاره ای پر فروغ در آسمان شعر فارسی بدرخشد.
طبق گفته برخی از کارشناسان ادبی، سی سال به طول انجامید. تا فردوسی نگارش ایرانی‌ترین آفریده‌ی ادبی، شاهنامه، را به پایان برساند.
آنها به بیت زیر برای اثبات گفته شان استناد میکنند:
بسی رنج بردم بدین سال سی
عجم زنده کردم بدین پارسی
باور نادرستی رواج دارد که منظور فردوسی از این بیت این است که در شاهنامه هیچ گونه واژه عربی نیاورده است. اما در واقع اینگونه نیست (شاهد این ادعا٬ کلمه عربی عجم است در همین بیت). واقعیت این است که فردوسی تاریخ ایران زمین و ایرانیان را زنده کرده است.